Երկրագնդի բնակչության շուրջ 1%-ն ունակ է տարբեր աչքերով նայել ձեզ, ընդ որում բառացի իմաստով: Դրանց ծիածանաթաղանթի գույնը տարբերվում է. մեկ աչքը կարող է լինել, օրինակ՝ երկնագույն, իսկ երկրորդը՝ շագանակագույն, մեկը՝մոխրագույն, իսկ երկրորդը՝ կանաչ:
Ինչպե՞ս է կոչվում աչքերի տարբեր գույնը: Այս երևույթըկոչվում է «հետերոքրոմիա»հունական ἕτερος՝ «այլ», «տարբեր», χρῶμα՝ գույն բառերի համադրումից: Հետերոքրոմիայի դեպքում կարող է գունավոր լինել ծիածանաթաղանթն ինչպես երկու աչքերում, այնպես էլ դրա հատվածները մեկում : Վիճակագրության համաձայն, կանայք ավելի հաճախ նման հատկություն ունեն, քան տղամարդիկ: Ճիշտ է, այս փաստի համար ոչ մի գիտականհիմնավորում դեռ չի գտնվել:
Հետերոքրոմիայի մեխանիզմը
չքի գույնը որոշվում է ծիածանաթաղանթի մեջ հատուկ նյութի`մելանինի պարունակության և բաշխման միջոցով: Որքան շատ գունանյութ, այնքան մուգ է գունավորումը: Եթե քիչ գունանյութ կա, ապա աչքերը (կամ ծիածանաթաղանթի մի մասը) շատ բաց կլինեն:
Հետերոքրոմիայի դեպքում մելանինը անհավասարաչափ է բաշխված. դրա կոնցենտրացիան ավելի մեծ է ծիածանաթաղանթներից մեկում կամ մեկ աչքի ծիածանաթաղանթի հատվածում: Աչքի հետերոքրոմիայի պատճառները կարող են լինել ժառանգական գործոնները (առավել հաճախ առանձնահատկությունը բնածին անոմալիաների հետևանք է), որոշ հիվանդություններ (կատարակտ, արյունազեղումներ) կամ կյանքի ընթացքում ստացած վնասվածքներ:
Հետերոքրոմիայի տեսակները մարդկանց մոտ
Կախված գունանյութի բաշխման բնութագրերից, առանձնանում են ամբողջական, մասնակի (հատվածային), կենտրոնական և մետաղական հետերոքրոմիաներ: Կանգ առնենք մանրամասն յուրաքանչյուր տեսակի վրա:
Լրիվ հետերոքրոմիա
Տվյալ տեսակը հանդիպում է առավել հաճախ: Դրա դեպքում աչքերի եղջերաթաղանթը գունավորված են տարբեր գույներով, բայց հավասարաչափ: Ամենատարածված համադրությունները կապույտ/շագանակագույն և կանաչ/շագանակագույնն են (շագանակագույնը կլինի պարտադիր): Ամբողջական հետերոքրոմիան կապված չէ հիվանդությունների կամ պաթոլոգիաների հետ, միշտ ժառանգական է և ընդհանրապես չի ազդում մարդու տեսողության որակի և սրության վրա:
Մասնակի կամ հատվածային հետերոքրոմիա
Այս հատկության դեպքում մեկ աչքի ծիածանաթաղանթը ներկված է տարբեր գույներով կիսով չափ, հատված առ հատված կամ, շատ ավելի հազվադեպ՝ ալիքային սահմաններով հատվածներով: Հետերոխրոմիայի պատճառը կայանում է նրանում, որ վաղ մանկության ժամանակ՝ 1,5-ից 2 տարեկանում, մելանինի անհավասար բաշխման պատճառով աչքերի գույնի ձևավորման խախտման մեջ: Ժամանակի ընթացքում, եթե գունանյութը վերաբաշխվում է, մեծանալու հետ միասին, առանձնահատկությունը կարող է անհետանալ: Հակառակ դեպքում, այն կմնա ամբողջ կյանքում: Այդպիսի տեսակն անվանում են նաև հատվածային հետերոքրոմիա:
Աչքերի կենտրոնական հետերոքրոմիա մարդու մոտ
Օղակաձև հետերոքրոմիան կայանում է բիբի շուրջ ծիածանաթաղանթի վրա տարբեր գունավորմամբ շրջանակ-օղակների առաջացման մեջ:
Մետաղական հետերոքրոմիա
Ձեռք բերված հետերոքրոմիայի հատուկ տեսակ, որից առավել հաճախ տառապում են մետաղի մշակման հետ կապված մասնագիտությունների ներկայացուցիչները: Պատճառն այն է, որ եթե փոքր բրոնզե կամ պղնձե մասնիկ ընկնի աչքի մեջ և ժամանակին չհանվի (դա տեղի է ունենում, եթե այն շատ փոքր է, և դրա չափը չի գերազանցում մի քանի միկրոն), այն կսկսի օքսիդանալ: Օքսիդացման ընթացքում գունանյութ կարտազատվի, առավել հաճախ`կանաչ երանգի: Այս գունանյութը կառաջացնի ծիածանաթաղանթի գունավորում, որը կշարունակվի նույնիսկ մետաղական մասնիկը հեռացնելուց հետո:
Բացի այդ, կա հետերոքրոմիայի բաժանում`
- բնածնի (գենետիկորեն որոշված) և ձեռք բերովիի (վնասվածքների, ուռուցքների և այլ հիվանդությունների պատճառով, որոշ դեղամիջոցներ և քիմիական նյութեր ընդունելու ընթացքում),
- հասարակ (գենետիկ կամ Հորների համախտանիշի պատճառով առաջացա՝ նյարդերի վզիկի կապոցի թուլության) և բարդացված: Բարդացված հետերոքրոմիայի առաջացման նախապայման է Ֆուքսի համախտանիշը: Դրա ախտանիշներն են. միայն մեկ աչքի ախտահարումը, տեսողության կորստի կտրուկ թռիչքաձև դրվագներն են, սակավարյունություն և ծիածանաթաղանթի «բծավոր» գունավորում, կատարակտի զարգացում, գլաուկոմա և մեկ աչքի տեսողության աստիճանական ամբողջական կորուստ:
Ինչո՞վ է վտանգավոր հետերոքրոմիան
Գենետիկ հետերոքրոմիան, որը կապված չէ հիվանդությունների կամ վնասվածքների հետ, սովորաբար չի առաջացնում տեսողության խանգարում և վտանգավոր չէմարդու առողջության համար: Հետևաբար, այս դեպքում մենք խոսում ենք դրա մասին ոչ թե որպես պաթոլոգիա, այլ որպես առանձնահատկություն: Այնուամենայնիվ, պետք է հիշել, որ երբեմն հետերոքրոմիայի երևույթը կապված է որոշ ժառանգական հիվանդությունների հետ: Օրինակ՝ Վաարդենբուրգի համախտանիշը. այստեղ հետերոքրոմիան ուղեկցվում է լսողության վատթարացմամբ: Բացի այդ, հետերոխրոմիան կարող է լինել նեյրոֆիբրոմատոզի նշաններից մեկը: Նույնիսկ եթե ձեր հետերոխրոմիան բնածին է և ձեզ չի անհանգստացնում, արժե կանոնավոր բժշկական ստուգում անցնել:
Մեկ այլ բան է ձեռքբերովի ծիածանաթաղանթի հետերոքրոմիան. դա պահանջում է մասնագետի անհապաղ այցելություն`պարզելու հիվանդության պատճառը և ժամանակին բուժելու համար, ինչը հանգեցրել է եղջերաթաղանթի աննորմալ գունավորմանը:
Ի՞նչ անել:
Բնածին առանձնահատկությունը բուժելի չէ. աչքերի գույնը կարելի է շտկել միայն գունավոր կոնտակտային ոսպնյակների միջոցով: цветных контактных линз Bausch+Lomb® գունավոր կոնտակտային ոսպնյակների շարքում կան 10 վառ երանգներ (Amazon (մուգ կանաչ), Topaz (կապույտ), Pacific (երկնագույն), Indigo (մանուշակագույն), Jade (բաց կանաչ), Emerald (կանաչ), Platinum (մոխրագույն), Aquamarine (փիրուզագույն կանաչ), India (շագանակագույն), Dark Hazel (մուգ շագանակագույն)), որոնք ընդունակ են փոխել նույնիսկ շագանակագույն աչքերի գույնը: Գույնը կիրառվում է ոսպնյակների վրա`օգտագործելով առաջադեմ RP4 տեխնոլոգիան: Կոնտակտային ոսպնյակի եզրի վառ շրջանակը հայացքը դարձնում է ավելի արտահայտիչ:
Պաթոլոգիաների հետ կապված հետերոքրոմիայի բուժումը կայանում է պահպանողական կամ վիրաբուժական միջամտություն մեջ: Հիվանդությունների համարժեք բուժման համար նշանակվելու են անհրաժեշտ հետազոտություններ, և արդյունքում կմշակվի ապաքինման ծրագիր:
